Varisler Öğrenciler ve Kültür

Jean-Claude Passeron | HERETİK YAYINCILIK

Eğitimin toplumsal hareketliliği sağlayan başlıca etmenlerden biri olduğu savı, bugün, ortak kanının değişmez unsurla-
rından biri olarak kendini kabul ettirmiş gibidir. Bu idealden “sapma” olarak eğitime erişimdeki eşitsizlikler ise, ya olması
doğal ancak elden geldiğince düzeltilebilecek ekonomik eşitsizlikler ya da olması en az diğeri kadar doğal ancak düzeltilmesi
o kadar da kolay olmayan “kişisel yetenek” farklılıkları çerçevesinde kavranılır.
Bourdieu ve Passeron’un elinizdeki kitaptaki müdahalesi tam da bu iki argüman düzeyinde şekillenir. Mevcut hâliyle oku-
lun toplumsal hareketlilik unsuru olduğu iddiası bir yanılsama, hatta bir ideolojidir, der ikili. Zira eğitimin “kişisel yeteneğe”
dönüştürdüğü nitelikler, öğrencide aradığı vasıflar, kazandırmayı hedeflediği kabiliyetler, esasında, bazı imtiyazlı sınıfların
kültür karşısındaki imtiyazlarının “doğallaştırılmış” “mutlaklaştırılmış” hâlleridir.
Eğer böyleyse, diye ekler Bourdieu ve Passeron, sadece ekonomik eşitsizliklere yönelmiş bir tahlil, kültürel mirasın ve
kültür karşısındaki eşitsizliklerin merkezî önemini ıskalamakla kalmaz, bunları görmezden gelerek veya yok sayarak sistemin
idamesine de hizmet eder. Zira sosyal imtiyazı yeteneğe, başarıyı ise şahsi liyakate dönüştüren eşitsizlikler ortadan kalkmak-
sızın ekonomik imkânların eşitlenmesi mevzubahis olabilir. “Böyle bir durumda, farklı sosyal kesimlerin eğitim sisteminin
farklı mertebelerindeki eşit olmayan temsili, hiçbir zaman olmadığı kadar fazla gerekçeyle, yeteneklerin veya kültüre erişme
arzusunun eşit olmayan dağılımına isnat edilecektir (…) Hatta daha da iyisi, şansların biçimsel eşitliği böylece sağlandıktan
sonra okul, imtiyazların meşrulaştırılmasının hizmetinde, kendine bütün meşruiyet görünümlerini verebilir”.
Eğitimde fırsat eşitliği mi demiştiniz?